Voor zover we het kunnen reconstrueren zag Dambulla er 2.500 jaar geleden ongeveer zo uit: het is er vlak en behoorlijk droog, er groeit wat gras en struiken, er is zelf hier en daar wat bos, maar het gebied is overwegend kaal en leeg. We weten dat er mensen leven, want in de Ibbankatuwa Megalithic Tombs bij Dambulla zijn skeletten gevonden die uit deze tijd stammen, maar veel bewoners zijn het waarschijnlijk niet.
Net als de Leeuwenrots verderop in het gebied rond Sigiriya staat in Dambulla -geheel los- in een weids open landschap een hoog granieten rotsgebergte. Ook hier heb je vanaf de top van die rots een schitterend uitzicht over de omgeving.
De rots is zo’n 150 meter hoog en heeft een overhangend gedeelte, waaronder zich grotten bevinden. In de grotten leven wat boeddhistische monniken. Dat ze van plan zijn lang te blijven, blijkt uit het feit dat ze geraffineerde geulen uithouwen in de harde rots om te voorkomen dat regenwater de grotten inloopt.
Ongeveer een eeuw voor de geboorte van Christus verandert er iets essentieels in Dambulla. Koning Valagamba (ook wel Vattagamini Abhaya genoemd en bijgenaamd de Grote Zwarte Leeuw) verschijnt in Dambulla, alhoewel in het geheim. Hij krijgt er bescherming en onderdak van de monniken, omdat hij als gevolg van een invasie van troepen uit Zuid-India wordt verbannen uit het koninkrijk Anuradhapura. Hij blijft er 14 jaar.
Eenmaal teruggekeerd als koning laat hij uit dankbaarheid een rotstempel bouwen in Dambulla. En die kun je tot op de dag van vandaag, een paar duizend jaar later, nog altijd zien.
Valagamba droeg ook verder zijn steentje bij aan de verspreiding van het boeddhisme in het oude Sri Lanka. Hij liet kloosters bouwen en de mondelinge overlevering van de verhalen van de religie op schrift zetten, zodat ze beter bewaard konden blijven.
In de vijf hoofdgrotten van wat nu ook wel de Gouden Tempel van Dambulla wordt genoemd, zie je zo’n 80 grotten met ruim 150 boeddhabeelden. Er zijn ‘zalen’ met hoge plafonds en ruige rotswanden met fresco’s en andere muurschilderingen van goden, koningen en Boeddha.
Ook opvolgers van de Grote Zwarte Leeuw hebben in de eeuwen erna tientallen boeddhabeelden toegevoegd. En in de 11e, 12e en 18e eeuw werd er zelfs al gerestaureerd en zijn sommige van de oudste afbeeldingen opnieuw beschilderd. In 1938 werd een veranda met zuilen en witte kolommen toegevoegd.
Voor de grottempel trekt een 14 meter hoog boeddhabeeld de aandacht. Het staat op het dak van het museum dat bij het Gouden Tempel complex hoort. Maar de echt grottempel, de reden waarom je hier naartoe gaat, ligt daarachter.
Dambulla is nu de grootste en best bewaarde verzameling grottempels van Sri Lanka. Bij individuele rondreizen Sri Lanka zie je welke reizen er allemaal naar Dambulla gaan.
