Java is het kloppend hart van Indonesië. De hoofdstad Jakarta ligt er, het regeringscentrum en het economische middelpunt van Indonesië. En je vindt er de sultanaten die de basis vormden voor de islam, de nationale godsdienst. Maar met twee van de beroemdste tempelcomplexen ter wereld, de Borobudur en de Prambanan, is Java ook een belangrijke basis voor hindoes en boeddhisten. En het was het belangrijkste eiland voor de Nederlanders tijdens de koloniale periode.

Tel daarbij op dat met ruim 150 miljoen inwoners meer dan de helft van alle Indonesiërs op Java woont, en het belang van het eiland is in grove lijnen geschetst.

PRACHTIGE NATUUR, VEEL VULKANEN

Toch ervaart niemand Java als een stedelijk conglomeraat. Integendeel, het is groen en kent overvloedige en prachtige natuur, met veel vulkanen. De krater van de Bromo vulkaan en het omringende maanlandschap zijn spectaculairder dan dat van alle andere vulkanen in Indonesië.

Java heeft ook ogenschijnlijk eeuwig groene rijstvelden, watervallen, theeplantages en stadjes met wajang poppentheaters en batik ateliers.

Algemene informatie

Java is het 13e grootste eiland ter wereld en het op 4 na grootste van Indonesië. Het eiland is ontstaan als gevolg van vulkaanuitbarstingen. Nog altijd vormen meer dan 100 (!) vulkanen de ruggegraat van Java, waarvan minstens dertig vulkanen nog actief zijn, en de al genoemde Bromo de indrukwekkendste is, Mount Merapi de actiefste en Mount Semeru (met 3.676 meter) de hoogste.

Als je dit leest, dan weet je meteen dat je op Java in een andere wereld stapt, eentje waar de kracht van de natuur vormend is geweest en is. Waar de mens weliswaar rijstvelden en cultuur heeft gebracht, maar waar water en vuur uiteindelijk bepalend zijn. Een interessante wereld dus ook, met miljoenen mensen die daar enkele van de mooiste tempels ter wereld hebben gebouwd, die daar soms nog leven alsof de tijd stilstaat, en simpelweg afhankelijk zijn van de rijst die ze zelf moeten verbouwen.

GARUDA

Java bestaat in zijn geheel uit tropisch regenwoud, aangevuld met mangrove bossen in het noorden en rotskliffen aan de zuidkust. Die natuur en de dieren die er leven worden beschermd in een aantal nationale parken op het eiland. Java heeft eigen (unieke) soorten neushoorns, buffels, gibbons, een ‘eigen’ Javaanse tijger, en de Javaanse havikarend. De roofvogel is de nationale vogel van Indonesië en wordt Garuda genoemd, naar het half mens, half adelaar wezen uit de hindoeïstische en boeddhistische mythologie.

De garuda is ook een van de figuren die worden gebruikt in wajang, het schimmenspel met poppen dat in Java zo is verfijnd. Waarschijnlijk werden er in de 9e eeuw op Java al wajang voorstellingen gegeven. Meestal gebeurt dat met poppen van hout of leer, en wordt met licht en door met de hand bewogen poppen van heldendichten theater gemaakt. Als je de kans krijgt om een wajang voorstelling bij te wonen, in Yogyakarta bijvoorbeeld, doe het dan.

TEMPELS

Honderden stenen tempelgebouwen van duizenden jaren oud zijn er op Java te vinden. Soms zijn ze gebouwd door culturen die zelf al heel lang niet meer bestaan. Neem de acht kleine tempels op het Dieng Plateau. Het zijn de oudste stenen gebouwen van het eiland. Waarschijnlijk hebben er ooit 400 gestaan. Deze tempels zien er nog eenvoudig uit, maar dienden als voorbeeld voor het veel ingewikkeldere Prambanan complex, dat gezien wordt als de beste hindoeïstische architectuur op Java.

Je leest bij Yogyakarta meer over die andere wereldberoemde tempel van Java, de Borobudur. Het is tegenwoordig onvoorstelbaar dat de tempel duizend jaar geleden een vergeten monument was. Een plausibele verklaring is dat boeddhistische pelgrims niet meer na dit gebied reisden als gevolg van vulkaanuitbarstingen. Maar ook omdat de koning in die tijd de hoofdstad verplaatste naar Oost-Java en het gebied rond Borobudur minder relevant werd.

Pas begin 19e eeuw kregen Britse gezagsdragers op Java te horen dat er een zoiets als een grote tempel moest bestaan. Met honderden mannen werd oerwoud gekapt tot Borobudur -als het ware- herrees.

Bestemmingen

Yogyakarta

Yogyakarta is het historische middelpunt van het eiland, de bron van de Javaanse beschaving en cultuur. De stad heeft twee van de belangrijkste tempels van het land: Borobudur en Prambanan, die al in de 8e en 9e eeuw zijn gebouw. Het is ook nog altijd het culturele centrum van het wajang poppenspel, batik, muziek en dans.

Los daarvan is Yogyakarta een erg leuke en best hippe stad. Het is niet zo groot, maar wel levendig, vooral rond Malioboro. Tegelijkertijd, als je even geen zin hebt in drukte, ben je in een vloek en een zucht de stad uit en sta je zo op het prachtige platteland.

In Yogyakarta is veel te doen. Je kunt naar Kraton, het paleis van de sultan, en bijna een leefgemenschap op zich. Het complex van paviljoens, woongedeeltes, markten en winkels is ommuurd en had ooit tienduizenden bewoners binnen die paleismuren. En wat denk je van het Taman Sari Water Castle, het 18e eeuwse buitenverblijf van de sultan. Het bestond uit aangelegde meren met eilanden, baden, tuinen, paviljoens, zwembaden en een moskee. Zeer bijzonder is Sumur Gumuling, de ondergondse moskee. Je moet alleen even goed zoeken naar de geheime ingang!

En niet te vergeten de twee belangrijkste religieuze complexen van Yogyakarta, Java en heel Indonesië.

BOROBUDUR

De eerste is Borodudur. Dit is het grootste boeddhistische monument ter wereld. De piramidevormige stoepa is al meer dan 1.000 jaar oud, maar heeft aan zeggingskracht niets ingeboet. Deze bestaat uit miljoenen grijze vulkaanstenen en verbeeldt de mythologische berg Meru.

De basis wordt gevormd door vierkante platforms met terrassen (de aarde), daarop liggen meerdere cirkelvormige plateaus (de hemel). Het geheel is verbonden met trappen, waarlangs de gelovigen via reliëfs meer leren over de vroege Javaanse cultuur en het boeddhisme. Vanaf de top heb je een geweldig uitzicht over de omgeving. Het maakt de beleving van een bezoek aan Borobudur perfect.

PRAMBANAN

Prambanan is na Angkor Wat (in Cambodja) het grootste hindoeïstische tempelcomplex van de wereld. Het werd gebouwd in de 9e eeuw en bestond na voltooiing uit meer dan 200 tempelgebouwen. Met de Merapi vulkaan in de achtergond is de centrale compound hier de voornaamste plek. Er staan 16 grotere en kleinere tempels op een verhoogd platform. De grootste en mooiste is Candi Shiva Mahadeva met een 47 meter hoge toren. De tempel is rijkelijk versierd met hemelse wezens, garuda’s, apengoden en andere figuren uit het heldenepos Ramayana.

Malang

Malang was tijdens de koloniale overheersing door de Nederlanders een geliefd vakantieoord. Enerzijds omdat Malang wat hoger ligt en dus relatief koel is. Maar ook omdat het centrum van Malang ruim is opgezet met tuinen, parken en brede lanen.

Dit is een leuke kleine stad met verrassende bezienswaardigheden. Niet alleen naar de koloniale Kajoetangan straat met z’n vele steegjes (met veel winkels, coffeeshops en een foodcourt), maar ook het historische Alun-Alun plein, waar veel inwoners van Malang ‘s avonds een wandelingtje maken in het parkdeel van het plein, en ook de mooie Mesjid Jami moskee ligt.

Of neem de trein naar de meest kleurrijke buurt waar dan ook. In Jodipan werden de daken en huizen in de meest felle kleuren geverfd als gevolg van een oproep om dit stadsdeel meer te ontwikkelen. Studenten van de universiteit kwamen op het idee de huizen te schilderen. En dat werkte.

Jakarta

Niet alleen de enorme hoofdstad, maar met meer dan 11 miljoen inwoners ook financieel, administratief en industrieel de gigant waar Java en Indonesië op draaien. Dat klinkt niet heel aantrekkelijk, en ja, Jakarta is druk en het verkeer traag, maar de hoofdstad heeft echt wel het een en ander te bieden. Jakart is de magneet voor veel Indonesiërs op zoek naar werk en een beter leven. Dat betekent dat er op veel plekken dorpsleven is ontstaan, zoals markten en leuke drukke straatjes met handel en wandel.

Een mooi voorbeeld is Chinatown, dat ze in Jakarta kennen als Pasar Kemenangan. Het bestaat uit smalle straatjes, verscholen tempeltjes en populaire markten, zoals Petak Sembilan, waar de mensen van heinde en ver naar toe komen als ze vers seafood zoeken. Je begrijpt, het is onnodig om te zeggen dat je in deze buurt heerlijk kunt eten.

De Pasar Tanah Abang markt is beroemd vanwege de stoffen. Als je batik zoekt, moet je hier zijn. De markt ligt niet ver van het Batik Museum, waar je je eigen batik kunt maken. Heb je nog een half uurtje over, ga dan kijken bij de leukste antiekmarkt van Jakarta, Pasar Jalan Surabaya.

We noemen ook nog Kota Tua, het koloniale district. Het is daar een stuk gezelliger dan dat je op basis hiervan vermoed. Op het centrale Taman Fatahillah plein wordt muziek gemaakt, fietsen mensen rondjes, ontmoeten vrienden elkaar en kun je naar leuke cafeetjes.

Bromo

Mount Bromo is een actieve vulkaan in het Tengger bergmassief. Het is niet alleen een van de hoogste bergen van het land, het heeft ook een van de beste uitzichten van Indonesië, en dat zegt wat. Mount Bromo ligt met nog 4 vulkanen (!) in een krater die de ‘zee van zand’ wordt genoemd, een vreemd ondefinieerbaar landschap, dat net zo goed op de maan zou kunnen zijn. Alle reden om je er ’s ochtends vroeg voor uit je bed te vechten. Mocht je je dat afvragen, Bromo is afgeleid van Brahma, de hindoe god.

Dit is was wij meestal doen: Om 4 uur word je opgehaald om met een Jeep naar het uitkijkpunt te gaan. Hierna klim je 246 treden omhoog naar de krater van Mt Bromo. Hier schijnt het ochtendlicht op de rook die uit de krater komt. Langzaam wordt het fantastische uitzicht onthuld….. Dat wil je meemaken, toch?

Surabaya

Is dit de meest internationale stad van Java? Zou kunnen, je herkent er nog veel van de Nederlandse koloniale tijd, maar het is onmiskenbaar Indonesisch, maar wel met al honderden jaren oude buurten als Chinatown en de Arabische wijk. Surabaya is de tweede stad van het land en waarschijnlijk een van de hipste en levendigste, waar je door oude buurten kunt struinen, maar ook moderne hoogbouw ziet.

Een paar tips om je bezoek aan Surabaya leuker en interessanter te maken. Ga kijken bij de Masjid Al Akbar Surabaya moskee, de grootste van de stad, met een mooi uitzicht vanaf de 65 meter hoge toren. Altijd de moeite: wandel door Chinatown en geniet van lekker street food. In Monumen Kapal Selam vind je een Russische onderzeeër die is omgebouwd tot museum. En als je iets van de leuke kant van het koloniale leven wilt proeven, ga dan op de thee in de fraaie tuin van het Majapahit Hotel.

Bandung

De hoofdstad van West-Java ligt hoog (en dus koel) tussen de vulkanen en theeplantages. Je kunt in de omgeving van de stad een van de vulkaankraters bezoeken (White Crater!), en uiteraard bij een theeplantage gaan kijken. Maar Bandung heeft ook de Lembang drijvende markt, waar je uitstekend kunt eten en een boottochtje kunt maken. En als je dat leuk vindt: er zijn hier veel hot springs in de omgeving.

Ijen Vulkaan

Helemaal op het puntje van Oost-Java, bijna in Bali, ligt de Ijen vulkaan, een van de mooiste van het eiland. Niet alleen vanwege het uitzicht op het bizar gekleurde groen-blauwe water, maar ook door de ervaring. De zwaveldampen van dit zuurhoudende meer penetreren al van afstand je neusgaten in…

Je kunt niet op eigen gelegenheid naar boven ‘lopen’, dat moet met een gids of je kiest voor de tour die wij meestal maken: Om half 5 ’s ochtends begin je aan een van de mooiste tochten van de reis. Per 4×4 rijd je naar het op 1850 meter hoogte gelegen basiskamp van de Ijen vulkaan. Ontbijt wordt geregeld en kun je onderweg eten. Vanaf het basiskamp wandel je zo’n 3 kilometer naar de top van de berg. Onderweg kom je de lokale ‘zwavelmensen’ tegen. Ze werken in de zwavelmijnen en dragen de grondstof de berg af in grote manden. Eenmaal op de top worden je inspanningen beloond met een onvergetelijk mooi uitzicht. Je ziet de vulkaankrater en, waar je ook kijkt, een zee van bergtoppen in de wolken.